Yönetim Bilişim Sistemleri (YBS)
YBS, bir kuruluşun operasyonlarının belkemiği olarak işlev gören donanım ve yazılımdan oluşan bir bilgisayar sistemidir.
Bir organizasyonda iyi bir yönetim için teknolojiye ihtiyaç olduğu ve bu sayede kurulacak Bilişim Sitemleri ile kurumun fonksiyonlarını sağlıklı yürütebilmesi mümkündür.
YBS aynı zamanda bu tür sistemlerin nasıl çalıştığının incelenmesidir.
Yönetim Bilişim Sistemlerinde Yaklaşımlar
Yönetim Bilişim Sistemleri multi disipliner bir alandır. Birçok bilim dalının entegre olarak kullanıldığı bir alan olarak ifade edilmelidir. Sosyo-teknik sistemler olarak ifade edilen YBS, sosyal (davranışsal) ve teknik yaklaşımların birleşimi ile ortaya çıkan bilişim sistemleridir.
Teknik Yaklaşım ile sistemin biçimsel kapasitesi, fiziksel teknolojisi ve karar verme gibi matematiksel modeller ifade edilmektedir. Yönetim Bilimi yönetim uygulamalarını, organizasyon sistemlerini ve karar verme modellerinin gelişimini ifade eder. Bilgisayar Bilimi teknoloji kullanarak işlemler yapabilme, hesaplama metotları, veri erişim ve saklama yöntemleri ifade eder. karar vericilerin biçimsel bir bilgiyi nasıl algıladıkları ve kullandıklarını araştırır.Yöneylem Araştırması kurumdaki her türlü ulaştırma, stok kontrol, işlem maliyetleri gibi parametrelerin optimizasyonu (minimizasyon ve maksimizasyon) için özellikle karar almada kullanılacak matematiksel tekniklerin kullanılmasını ifade eder.
Davranışsal Yaklaşım ile işletmelerin birleşme ve ayrılmaları, düzenleme, uygulama, faydalılaştırma ve yönetim gibi davranış sal durumları ifade eder. Ekonomi dijital ürünlerin üretilmesi ve dijital pazar dinamikleri ile bilgi sistemlerinin işletme içindeki kontrolü ve maliyet yapısını nasıl değiştirdiği ortaya koyar. Sosyoloji grupların ve organizasyonların sistem gelişimini nasıl etkilediklerini ve sistemlerin kişileri, grupları ve organizasyonu nasıl etkilediklerini ortaya koyar. Psikoloji karar vericilerin biçimsel bir bilgiyi nasıl algıladıkları ve kullandıkları ile ilgilenir.
YBS Nedir?
Grafikte görüldüğü üzere, doğru bilgiyi, doğru yerde, doğru biçimde, doğru kişiye, doğru zamanda ve uygun maliyetle ulaşmasını sağlayan teknoloji tabanlı bilgi sistemidir.
Bir kurumda görev yapmakta olan bir yöneticinin doğru karar verebilmesi için kendisine doğru zamanda ve doğru bilgilerin gelmesi gerekmektedir. Bilgisayar teknolojisi kullanmadan da bu işler yöneticiler tarafından yapılmakta idi, ancak zamanında tam ve doğru olarak gelmeyen bilginin hiç bir anlamı olmamaktadır. Bu durumda yöneticiler doğru karar verebilmek için konu hakkında yeterli verilerin toplanmasını, analiz edilmesini ve kendisine ulaştırılmasını beklemek orundadırlar.
Bilgisayar ve iletişim teknolojilerinin gelişmesi ile bilgi akışı mekandan bağımsız olarak anlık ulaşılabilir, otomatik analiz edilebilir ve raporlanabilir duruma geldiğinden karar verme daha kolay olabilmektedir.
YBS'nin Yapısı
Çoğu zaman, çevrimiçi kurumlar veri doğruluğu ve güvenilirliği sorunuyla karşı karşıyadır.
Bilgi çağındaki işletmelerin büyük veriyi yönetmek ve insan hatasını azaltmak için güçlü bir bilgi sistemine ihtiyacı vardır. YBS, işletme fonksiyonlarına değer katmada ve operasyonel verimliliği sağlamada uzun bir yol kat etmektedir.
Donanım, yazılım, veritabanı, girdi ve çıktı gibi birçok unsurun bir araya gelmesi ile oluşan YBS oluşmaktadır.
İşletmeler büyüyerek daha fazla veri ve bilgiye dayalı hale geldikçe, güçlü bir sisteme olan ihtiyaçları artmaktadır. YBS, bu tür dinamik bilgilerin her parçasının en az insan müdahalesi ile yönetilmesini sağlar.
Bilgi Hiyerarşisi
Yalnız başına bir anlam ifade etmeyen veri, katma değer yaratıp kullanılabilir hale gelinceye kadar bir serüven yaşar.
Kendi başına kelime, rakam, sembol ve resimlerle yalnızca bir gerçeği, bir değeri ifade eden Veri, ilişkili olan diğer veriler ile bir araya gelerek bri anlam, bir desen ifade eden Bilgiye dönüşür.
Bir anlam ifade eden bilgi, kişi tarafından nasıl kullanılabileceği, nerelere uygulanabileceği hakkında yeterli bir şekilde özümdiğinde, bilgi dağarcığında kullanılabilir hale geldiğinde Kazanılmış Bilgi halini alır.
Kişiler tarafından yeterince öğrenilmiş hafızasına kaydedilmiş kazanılmış bilgiler yeterli tecrübe sonucu kullanıma hazırdır. Kişi bun bilgiyi kullanıp hayata geçirdiği, problemleri çözdüğü durumda Bilgelik vasfını kullanmış olacaktır.
Bu konuda hazırlamış olduğum Verinin Serüveni videosunu izleyebilirsiniz.
Verinin Bilgeliğe Yolculuğu
Dijital teknolojilerin iş hayatına ve günlük hayata entegrasyonu ile iş modellerinin ve yaşam tarzlarının değiştirilmesi ve yeniden yaratılması dijitalleşme olarak ifade edilmektedir.
Dijital dönüşüm, dijital teknolojilerin olanaklarından tam anlamıyla yararlanmak için ticari faaliyetlerin, süreçlerin, ürünlerin ve modellerin dönüşümüdür.
Kurumların elindeki analog veriyi bilgisayarların anlayabileceği dijital bir veriye dönüştürme işlemi dijitalleşmenin temel ilkesi olarak kabul edilebilir. Veriyi son karar verici olan insanın kullanması ve doğru karar vermesi bilgeliğe ulaşması ile orantılıdır.
Veri, bir hedefe ulaşmak için kullanıcı bilgiyi anlar ve kullanır ise bilgelik seviyesine ulaşır.
Önemle vurgulamak gerekir veriyi bilgiye dönüştürme işlevini bilgisayar teknolojileri sağlar iken, bilgilin kazanılmış bilgi ve bilgelik seviyesine ulaşması ancak ve ancak insan/kullanıcı etkileşimi ile mümkün olabilmektedir.
İnsan yerine robotların karar vermesi mümkün olmasına karşın henüz muhakeme ve hoşgörü seviyeleri beklenen seviyeye ulşamış durumda değildir.
YBS Piramidi
Bir işletmede farklı türdeki problemleri çözmek için alınan kararların sağlıklı olabilmesi için her seviyedeki yöneticiler için farklı bilişim sistemlerine ihtiyaç duyulur.
Operasyonel Sevideki Yöneticilerin karşılaştığı sorunlar her türlü girdinin, etkenin bilindiği problemler olup yapısal problem olarak ifade edilir ve Veri İşleme Sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Verdikleri kararlar da Operasyonel Kararlardır. Bu seviye karar aşmaktan ziyade veri üretme işlemleri yapılmaktadır.
Bilgi seviyesindeki Alt Düzey Yöneticilerin karşılaştığı sorunlarda her verinin, etkilerinin bilindiği problemler olup yapısal problem olarak ifade edilir ve Yönetim Bilişim Sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Verdikleri kararlar da Bilgi Seviyesidır.
Orta Seviye Yöneticilerin karşılaştığı sorunlarda problemlere etki eden unsurların bazıları net iken bazıları net olarak bilinmemektedir. Yarı yapısal problemleri çözmek için yöneticiler Karar Destek Bilişim Sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Verdikleri kararlar da Taktik Seviyekararlardır.
Üst Seviye Yöneticilerin karşılaştığı sorunlarda problemlere etki eden unsurların hiçbir net değildir. Belirsizlik altında karar vermek durumunda olan yöneticileri yapısal olmayan problemlerle karşı karşıya olup Üst Seviye Bilgi Sistemlerine ihtiyaç duyarlar. Verdikleri kararlar da Stratejik Seviyekararlardır.
Bu konuda hazırlamış olduğum Bilginin Serüveni videosunu izleyebilirsiniz.